Τα γνωσιακά λάθη που μπορούν να βλάψουν την ψυχική μας ανθεκτικότητα

Ο στόχος σας δεν πρέπει να είναι η απότομη διακοπή των αρνητικών σκέψεων και η αντικατάστασή τους με πιο θετικές αλλά στο πλαίσιο του ιδανικού, η υιοθέτηση ενός ρεαλιστικού τρόπου σκέψης.

Για τη διατήρηση της ψυχικής μας ανθεκτικότητας, απαιτείται μια τριπλή προσέγγιση:

- να μπορούμε να διαχειριζόμαστε τη σκέψη μας
- να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματά μας
- να επιδεικνύουμε μία αποδοτική συμπεριφορά ανεξάρτητα από τις συνθήκες

Παρά το γεγονός ότι το καθένα από τα παραπάνω αποτελεί μια πρόκληση από μόνο του, η σκέψη είναι εκείνη που, τις περισσότερες φορές, είναι δύσκολα διαχειρίσιμη.

Καθώς η μέρα μας εξελίσσεται, ο εσωτερικός διάλογος αφηγείται την εμπειρία μας και καθοδηγεί την συμπεριφορά μας, επηρεάζοντας τον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούμε με τους άλλους. Επίσης, διαδραματίζει βασικό ρόλο στον τρόπο με τον οποίο αντιλμβανόμαστε τον εαυτό μας, τους άλλους και τον κόσμο.

Ωστόσο συχνά, οι συνειδητές σκέψεις μας δεν είναι ρεαλιστικές, αλλά παράλογες και ανακριβείς, με αποτέλεσμα την δημιουργία προβλημάτων σε τομείς, όπως η επικοινωνία, οι σχέσεις και οι επιλογές.

Το κλειδί της επιτυχίας, είτε προσπαθείτε να επιτύχετε προσωπικούς είτε επαγγελματικούς στόχους, είναι η αναγνώριση αυτών των αρνητικών σκέψεων και η υιοθέτηση ενός ρεαλιστικού τρόπου επεξεργασίας τους.

1. Δίπολη Σκέψη – Η σκέψη του «Όλα ή Τίποτα»
Κάποιες φορές βλέπουμε τα πράγματα σαν να είναι μαύρα ή άσπρα. Για παράδειγμα, υπάρχουν δύο κατηγορίες συναδέλφων, οι καλοί και οι κακοί ή ένα project μπορεί να επιτύχει ή να αποτύχει. Αναγνωρίστε τις αποχρώσεις του γκρί, αντί να προσπαθείτε να ταξινομήσετε τις καταστάσεις σε καλές και κακές.

2. Υπεργενίκευση
Είναι αρκετά εύκολο ένα και μόνο γεγονός να υπεργενικευθεί και να κυριαρχήσει ολόκληρη την ζωή σας. Για παράδειγμα, δεν κατάφερα να κλείσω αυτή τη συμφωνία στη δουλειά μου, άρα δεν είμαι καλός στο να κλείνω συμφωνίες ή αυτό το μέλος της οικογένειας μου φέρεται άσχημα, άρα όλα τα υπόλοιπα μέλη της είναι αγενείς. Λάβετε υπ’ όψιν σας πότε συμβαίνει το κάθε περιστατικό, αντί να το μεταφέρετε σε όλους τους τομείς της ζωής σας.

3. Υποτίμηση του Θετικού
Αν συμβούν 9 καλά και 1 κακό, μερικές φορές τείνουμε να υποτιμούμε το θετικό και να στρέφουμε την προσοχή μας στο αρνητικό. Για παράδειγμα, λέμε «είχα μια πολύ άσχημη ημέρα σήμερα», παρά τα όσα θετικά έλαβαν χώρα ή σε μια προσπάθεια αναστοχασμού της απόδοσής μας, αποφασίζουμε ότι αυτή δεν ήταν καλή, εξαιτίας ενός και μόνο λάθους. Η υποτίμηση των θετικών παρεμποδίζει την ρεαλιστική οπτική των καταστάσεων. Είναι απαραίτητη η ανάπτυξη μια ισορροπημένης οπτικής, η οποία θα περιλαμβάνει τα θετικά και τα αρνητικά στοιχεία.

4. Διάβασμα της Σκέψης
Δεν μπορούμε να είμαστε ποτέ σίγουροι για το τι σκέφτονται οι άλλοι. Ωστόσο, υπάρχουν φορές που όλοι υποθέτουμε ότι γνωρίζουμε τι υπάρχει στο μυαλό τους. Το να σκεφτόμαστε πράγματα, όπως «σίγουρα σκέφτηκε ότι ήμουν χαζός», μας οδηγεί σε συμπεράσματα που δεν άπτονται της πραγματικότητας. Υπενθυμίστε στον εαυτό σας ότι δεν είστε σε θέση να κάνετε ακριβείς εικασίες για τις σκέψεις των άλλων και όταν αυτές συμβαίνουν δεν είναι ρεαλιστικές.

5. Καταστροφολογία
Μερικές φορές, υπάρχει η τάση να πιστεύουμε ότι τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα από ό,τι πραγματικά είναι. Αν, για παράδειγμα, έναν μήνα ξοδέψατε παραπάνω χρήματα, με αποτέλεσμα να ζοριστείτε οικονομικά, μπορεί να σκεφτείτε «Δεν έχω καθόλου χρήματα, δεν θα μπορώ να ζήσω και να πληρώσω τις υποχρεώσεις μου», παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχουν στοιχεία που να σας επιβεβαιώνουν τέτοιου είδους δηλώσεις. Όταν λοιπόν οι σκέψεις σας είναι τόσο αρνητικές, είναι εύκολο να παρασυρθείτε σε καταστάσεις καταστροφικές. Όταν αρχίζετε να προβλέπετε την καταστροφή, να θυμάστε ότι υπάρχουν πολλά άλλα πιθανά αποτελέσματα που μπορεί να προκύψουν.

6. Συναισθηματική Λογική
Αν και συχνά υποστηρίζουμε ότι τα συναισθηματά μας είναι λογικά, αυτά δεν στηρίζονται πάντα στην λογική και στην πραγματικότητα. Για παράδειγμα, αν σκέφτεστε να αλλάξετε επαγγελματική πορεία και νιώθετε ανησυχία για αυτή την αλλαγή, μπορεί να υποθέσετε: «Αν είμαι τόσο φοβισμένος για αυτό το βήμα, τότε καλύτερα να μην το κάνω». Είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι τα συναισθήματα, αν και φυσιολογικά, δεν βασίζονται πάντα στα γεγονότα.

7. Ετικετοποίηση
Η διαδικασία αυτή περιλαμβάνει την τοποθέτηση ενός ονόματος-χαρακτηρισμού σε κάποιον/κάτι. Για παράδειγμα, αντί να σκεφτούμε «Έκανε λάθος», μπορούμε να πούμε «Είναι ηλίθιος». Συνήθως, η ετικετοποίηση ανθρώπων και καταστάσεων, η οποία τους ταξινομεί σε κατηγορίες, βασίζεται σε μεμονωμένα γεγονότα και όχι στο σύνολο της συμπεριφοράς και της προσωπικότητας τους. Δοκιμάστε, όταν προσπαθείτε να κατηγοριοποιήσετε τα πράγματα, να μην προσδώσετε καμία ταμπέλα σε αυτά. Πώς θα ήταν αυτό για εσάς;

8. Τύχη
Παρά το γεγονός ότι κανένας μας δεν γνωρίζει τι θα συμβεί στο μέλλον, κάποιες φορές έχουμε την τάση να πιστεύουμε ότι διαθέτουμε μαντικές ικανότητες. Σκεφτόμαστε «Θα γελοιοποιηθώ αύριο στην παρουσίαση» ή «Αν ξεκινήσω δίαιτα, σίγουρα θα πάρω κιλά, αντί να χάσω». Αυτές οι σκέψεις, αν δεν είμαστε προσεκτικοί, μπορεί να πάρουν την μορφή αυτοεκπληρούμενης προφητείας. Όταν αρχίζετε να προβλέπετε τα αρνητικά του μέλλοντός σας, να θυμάστε ότι υπάρχουν πολλά άλλα πιθανά σενάρια που μπορεί να προκύψουν.

9. Προσωποποίηση
Όσο και αν θέλουμε να λέμε ότι ο κόσμος δεν περιστρέφεται γύρω μας, είναι εύκολο να προσωποποιούμε τα πράγματα. Αν ένας φίλος δεν σας τηλεφωνήσει, μπορεί να σκεφτείτε «Είναι θυμωμένος μαζί μου». Όταν πιάνετε τον εαυτό σας να προσωποποιεί καταστάσεις, κάντε ένα βήμα πίσω, δώστε λίγο χρόνο και σκεφτείτε άλλους πιθανούς παράγοντες που είναι δυνατόν να επηρεάζουν την κατάσταση.

10. Μη ρεαλιστικά ιδανικά
Η διεξαγωγή αθέμιτων συγκρίσεων του εαυτού μας με τους άλλους, μπορεί να αποβεί μοιραία για τα κίνητρά μας. Κοιτάζοντας κάποιον που θεωρείτε ότι τα έχει καταφέρει μπορεί να σκεφτείτε «Θα έπρεπε και εγώ να έχω καταφέρει όλα αυτά». Ωστόσο, η σκέψη αυτή δεν είναι χρήσιμη, ειδικά όταν αφορά σε περιστάσεις όπως για παράδειγμα οι διακοπές και οι ανταγωνιστικές επαγγελματικές ή διαπροσωπικές καταστάσεις. Αντί να αξιολογείτε την ζωή σας με γνώμονα τους άλλους, δεσμευτείτε να εστιάσετε στο δικό σας δρόμο προς την επιτυχία.

Ανακατασκευή των Γνωσιακών Λαθών
Από την στιγμή που θα μπείτε στην διαδικασία να αναγνωρίσετε τα λάθη της σκέψης σας, μπορείτε να αρχίσετε να τις αμφισβητείτε. Ψάξτε για εξαιρέσεις στον κανόνα και συγκεντρώστε στοιχεία που αποδεικνύουν ότι οι σκέψεις σας δεν είναι 100% αληθινές. Αυτό είναι ένα πρώτο βήμα για την αντικατάστασή τους.

Ο στόχος δεν είναι η απαλειφή των αρνητικών σκέψεων και η αντικατάστασή τους με πιο θετικές, στα πλαίσια του ιδανικού, αλλά η εγκαθίδρυση ενός ρεαλιστικού τρόπου σκέψης.

Η αλλαγή των σκέψεων, αρχικά, είναι μια δύσκολη και χρονοβόρα διαδικασία, αλλά μέσω της πρακτικής, θα παρατηρήσετε μεγάλες αλλαγές, όχι μόνο στον τρόπο που σκέφτεστε, αλλά και στον τρόπο που αισθάνεστε και συμπεριφέρεστε. Κάντε ανακωχή με το παρελθόν, σκεφτείτε διαφορετικά το παρόν και κάντε σκέψεις για το μέλλον με τρόπο που να υποστηρίζει τις πιθανότητες να πετύχετε αυτούς τους στόχους.